PROGRAM – XXV DŚMiW i XLI ODP Przemków 26-28 Września 2025
Dolnośląskie Święto Miodu i Wina to impreza cykliczna organizowana w Przemkowie od 1999 roku, w każdy ostatni weekend września. Zdaniem pszczelarzy jest to jedna z…
Aktualności
KONKURS – Wzorowa Pasieka i Wzorowe Gospodarstwo Pasieczne 2025
Do udziału w konkursie zaproszeni są pszczelarze działający w organizacjach pszczelarskich: - Związek Pszczelarzy Ziemi Legnickiej w Legnicy oraz Regionalny Związek Pszczelarzy w Jeleniej Górze…
RAPORT KOŃCOWY – badanie jakości wosku i węzy
W załączeniu na prośbę Instytutu Ogrodnictwa-PIB Zakładu Pszczelnictwa Laboratorium Badania Jakości Produktów Pszczelich publikujemy raport końcowy pt. ,,Badania monitoringowe jakości wosku i węzy na krajowym…
O pszczołach
Robotnica
Podczas lotu pszczoła robotnica wykonuje 350-435 ruchów skrzydłami na sekundę.. Przeciętny zasięg lotu pszczół wynosi 2 km, a maksymalny może wynieść 10 km i więcej. Pszczoły muszą odwiedzić około 4 milionów kwiatów, aby zebrać nektar na 1 kg miodu. Pszczoły porozumiewają się za pomocą tańców i wydawania dźwięków. Taniec pszczoły jest zależny od kąta padania światła słonecznego, a służy do wzajemnego informowania się o lokalizacji kwiatów, z których można zbierać pokarm.
Królowa
W pszczelej rodzinie, poza robotnicami, najważniejszą rolę odgrywa matka pszczela. Powszechnie nazywana królową. Najważniejszym obowiązkiem królowej jest zachowanie ciągłości rodziny pszczelej. Nazywamy ją matką, ponieważ tylko ona (istnieją wyjątki) jest zdolna do składania jaj, z których rodzą się nowe pszczele pokolenia. W sezonie potrafi znieść ponad 2000 jaj dziennie. Jest przy tym bardzo uważna – w pierwszej kolejności sprawdza komórkę plastra, czy jest foremna i czysta. Dopiero wtedy składa jajo i tak od środka plastra przechodzi ruchem okrężnym do jego końca.
Truteń
Trutnie zazwyczaj żyją w lecie 2–3 miesiące. Gdy zaczynają się chłody, są przepędzane i w krótkim czasie giną z głodu i zimna. Nie mają żądła. W normalnej rodzinie pszczelej trutnie nie zimują (istnieją wyjątki). Trutnia poznać nietrudno. Jest on bowiem większy od pszczoły. Komórki w plastrze, w którym znajdują się trutnie, są większe niż w przypadku pszczół. Pojawienie się trutni to dobry znak dla pszczelarza. Oznacza to, że rodzina pszczela jest w dobrej kondycji.
Produkty pszczele
Miód
Produkt wytworzony przez pszczoły z nektaru roślin, ze spadzi (spadź – lepka słodka ciecz wydzielana przez mszyce i czerwce) lub z obydwu tych surowców. Oficjalna klasyfikacja miodów ogranicza się jedynie do miodów w obrocie handlowym i uznaje ich podział na trzy typy: nektarowe, spadziowe i nektarowo-spadziowe (mieszane). Wśród miodów nektarowych rozróżnia się miody wielokwiatowe oraz 6 miodów jednoodmianowych (akacjowy, gryczany, koniczynowy, lipowy, rzepakowy i wrzosowy). Nieoficjalna klasyfikacja miodów jest bogatsza i bardziej urozmaicona: dzieli się je nie tylko w zależności od źródła pożytku (gatunku roślin nektarujących), ale również konsystencji, barwy, czasu i miejsca zbioru, a także sposobu pozyskiwania.
Propolis
Nazywany także kitem pszczelim, jest żywiczno-balsamiczną substancją zbieraną przez pszczoły z pączków roślin i przenoszoną do ula. Źródłem kitu pszczelego w naszym klimacie są głównie pączki: osiki, topoli, brzozy, świerku, sosny, jodły, jaworu, kasztanowca, a także kwiatostany słonecznika. Pszczoły najwięcej propolisu zbierają w końcu lata, po głównym pożytku. Po przybyciu do ula pszczoła oczekuje, aż cały ładunek zostanie porcjami zabrany przez robotnice zajmujące się dystrybucją tego produktu. Propolis służy pszczołom przede wszystkim do wypełniania w ulu wszelkich otworów i szczelin mniejszych od 5 mm. Wykorzystywany jest także do zwężania otworu wylotowego w okresie chłodów. Poza tym pszczoły za pomocą propolisu przymocowują plastry do beleczek ramek oraz pokrywają cienką warstwą zarówno całe wnętrze ula, jak i wnętrze komórek przygotowanych do czerwienia. Spełnia on tym samym rolę wzmacniającą konstrukcję gniazda, a także utrzymującą gniazdo w odpowiednich warunkach higienicznych, zabezpieczających przed rozwojem bakterii i grzybów.
Pyłek pszczeli
Jest to właściwie pyłek kwiatowy, ale zebrany przez pszczoły i uformowany w małe kulki zwane obnóżami. Obnóża nie są czystym pyłkiem, ale pyłkiem kwiatowym zmieszanym z nektarem, miodem lub wydzielinami pszczół. Dzięki temu może być on formowany przez pszczoły w grudki i przenoszony do ula na odnóżach tylnych. Pyłek pszczeli jest bardzo bogatym źródłem białka, minerałów i witamin. Pyłek kwiatowy powstaje w komórkach pyłkowych pylników roślin nasiennych w postaci mikroskopijnych ziaren. Ziarno pyłku otoczone jest dwuwarstwową ścianą komórkową, cieńszą — intyną (ściana wewnętrzna) i grubszą — egzyną (ściana zewnętrzna). Egzyna ze względu na zawarte w niej sporopolleniny odznacza się dużą odpornością na działanie czynników fizykochemicznych. Dodatkowo na jej powierzchni znajdują się liczne pory i bruzdy oraz warstwa balsamu, ułatwiające przyczepianie się pyłku do ciała pszczoły. Ziarna pyłku w zależności od rośliny, z której pochodzą, różnią się kształtem, barwą, wielkością i ciężarem. Kształty pojedynczych ziarn są różnorodne: kuliste, walcowate, dzwonkowate, trójkątne, kolczaste.
Pierzga
Pierzga jest to pyłek kwiatowy zmagazynowany i zakonserwowany (zakiszony) w komórkach plastra; pożywienie białkowe pszczół. Zbieraczki zrzucają obnóża pyłkowe do pustych komórek plastra (głównie pszczelich, znacznie rzadziej trutowych), a pszczoły nielotne pracujące w ulu zwilżają i rozdrabniają, a następnie ubijają warstwami. W komórce może być od 4 do 5 a czasem i więcej warstw pyłku o różnym zabarwieniu. Powierzchnia zgromadzonego w ten sposób zapasu pokarmu pyłkowego po napełnieniu komórki do 3/4 głębokości jest powlekana cieniutką warstewką miodu, W celu odizolowania od dostępu powietrza. W warunkach beztlenowych pierzga ulega fermentacji mlekowej, a wytworzony kwas mlekowy doskonale konserwuje zapas pokarmu. Jeżeli pokarm ten przeznaczony jest na zapas zimowy, pszczoły dopełniają komórkę dojrzałym miodem i zasklepiają woskiem. Pierzga różni się nieznacznie składem chemicznym od pyłku kwiatowego, jest bogatsza od pyłku o dodane przez pszczoły enzymy trawienne, miód, inhibiny, kwasy organiczne, witaminy B, E i K. Zatem, wartość pierzgi dla celów spożywczych, leczniczych oraz profilaktycznych jest wyższa niż samego pyłku kwiatowego.
Wosk pszczeli
Wosk pszczeli jest wydzielany w postaci płynnej przez gruczoły woskowe pszczół woszczarek. Gruczoły te znajdują się na spodniej części odwłoka pszczoły robotnicy. Po zastygnięciu na płytkach chitynowych dolnej części odwłoka. Powstałe w ten sposób białawe przeźroczyste łuseczki woskowe służą pszczołom do budowania plastrów w ulu w których to wychowywane są młode pszczoły oraz magazynowania jest w nich pierzga i miod. Zapach jest podobny do aromatu miodu. Stanowi mieszaninę ok. 15 związków chemicznych. Wosk w temperaturze pokojowej jest ciałem stałym. Topi się przy 62-65°C (w zależności od składu). Przemysł farmaceutyczny wykorzystuje wosk do wyrobu maści i plastrów, a kosmetyczny do produkcji kremów, pomadek do ust, kredek i szminek. Wielu farmaceutów uważa, że większość plastrów, maści i kremów powinno być przygotowywanych na pszczelim wosku. Jest on bowiem łatwo wchłaniany przez skórę, nadaje jej gładkość oraz delikatność. Istnieje wiele kosmetyków na bazie wosku pszczelego. Preparaty te zawierają wosk oraz pozyskane z ula produkty. Przede wszystkim wykazują działanie nawilżające, natłuszczające, regenerujące i ochronne.
Mleczko pszczele
Na rozwój matki, pochodzącej z tego samego jaja, z którego rozwija się pszczoła robotnica, wpływa rodzaj i jakość podawanego jej pokarmu – mleczka pszczelego. Podczas gdy larwy pszczół i trutni karmione są mleczkiem tylko przez trzy pierwsze dni, larwa matki pszczelej żywi się nim przez cały okres żerowania, aż do chwili zasklepienia w mateczniku. Mleczko pszczele jest półpłynną, dość gęstą, mazistą substancją barwy jasnokremowej. Smak ma cierpko-kwaśny, lub cierpko – gorzkawy, ostry. Zapach mleczka jest słaby, nieco kwaśny, ale bardzo swoisty. Skład chemiczny mleczka pszczelego jest podobny do składu pyłku kwiatowego. Przeprowadzono liczne analizy mleczka pszczelego, ale ich wyniki są bardzo rozbieżne, bierze się to między innymi stąd, że jakość mleczka jest uwarunkowana wieloma czynnikami: wiekiem pszczół karmicielek, rasą pszczół, pożytkiem pyłkowym, pochodzeniem roślinnego pyłku, porą roku itp.
Jad pszczeli
Jad pszczeli jest od dawna znanym środkiem leczniczym i uśmierzającym ból. Jego właściwości lecznicze znali i doceniali już starożytni Egipcjanie. W celach leczniczych rozcierali oni pszczoły, przykładali je na bolesne miejsca lub przyrządzali z nich herbatę przeciwko reumatyzmowi. Jadem pszczelim leczono króla Franków, cesarza Karola Wielkiego (742-814), cara moskiewskiego Iwana Groźnego (1530-1584) i wiele innych osobistości. W dzisiejszych czasach jad pszczeli jest w medycynie wielu krajów wysoko ceniony i szeroko stosowany. Medycyna współczesna uważa go za lek przyszłości. Na temat jadu pszczelego naukowcy napisali wiele rozpraw, dokonali wielu analiz i przeprowadzili setki doświadczeń na jego skuteczność w leczeniu różnych chorób.